પરિચય:
Asiatic Lions : ગુજરાતના ગિર જંગલમાં વસતા એશિયાટિક સિંહો (પંથેરા લિઓ પર્સિકા) વિશ્વમાં માત્ર અહીં જ જોવા મળે છે. સિંહોની સંખ્યા અને તેમના વસવાટના વિસ્તારોની સમજૂતી માટે ગુજરાત ફોરેસ્ટ વિભાગ દર પાંચ વર્ષે વસ્તી ગણતરી કરે છે. 2025માં 16મી વસ્તી ગણતરી 10 મે થી 13 મે સુધી યોજાઈ, જેમાં 11 જિલ્લાઓના 58 તાલુકાઓમાં 35,000 ચોરસ કિમી વિસ્તાર આવરી લેવાયો.
ગણતરીની પદ્ધતિ અને ટેક્નોલોજી:
Lion Population Survey : આ વખતની ગણતરીમાં ‘ડાયરેક્ટ બીટ વેરિફિકેશન (DBV)’ પદ્ધતિનો ઉપયોગ થયો, જે ઉચ્ચ નિર્દેશકતા માટે જાણીતી છે. આ ઉપરાંત, હાઈ-રેઝોલ્યુશન કેમેરા, રેડિયો કોલર, e-GujForest મોબાઇલ એપ્લિકેશન અને GIS સોફ્ટવેરનો ઉપયોગ કરીને સિંહોની હિલચાલ અને વસવાટના વિસ્તારોનું રિયલ-ટાઈમ ડેટા સંગ્રહ કરવામાં આવ્યું.
સહભાગીદારો:
આ ગણતરીમાં 3,254 વોલન્ટિયર્સ, જેમાં વન વિભાગના કર્મચારીઓ, NGO પ્રતિનિધિઓ અને સ્થાનિક ગ્રામ પંચાયતના સરપંચોનો સમાવેશ થાય છે, તેમણે ભાગ લીધો. આથી સ્થાનિક સમુદાયની ભાગીદારી અને જાગૃતિમાં વધારો થયો.
પ્રાથમિક પરિણામો:
- સિંહોની સંખ્યા: 2020માં 674 સિંહોની ગણતરી થઈ હતી. 2025ની પ્રાથમિક અંદાજ મુજબ, આ સંખ્યા 900 સુધી પહોંચી શકે છે, જે સંરક્ષણ પ્રયાસોની સફળતા દર્શાવે છે.
- વસવાટના વિસ્તારો: સિંહો હવે માત્ર અભયારણ્યમાં નહીં પરંતુ આસપાસના વિસ્તારોમાં પણ જોવા મળે છે, જે તેમના વસવાટના વિસ્તારોના વિસ્તરણનું સૂચક છે.
- વિશાળ ટોળું: ભાવનગર ટીમે 20 સિંહોના ટોળાનું અવલોકન કર્યું, જે અત્યાર સુધીનું સૌથી મોટું ટોળું માનવામાં આવે છે.
સંરક્ષણ પ્રયાસો:
- પ્રોજેક્ટ લાયન: 2020માં શરૂ થયેલ આ પ્રોજેક્ટનો ઉદ્દેશ સિંહોના વસવાટના વિસ્તારોનું સંરક્ષણ, માનવ-સિંહ સંઘર્ષને ઘટાડવો અને સિંહોની આરોગ્યસંભાળ માટે સુવિધાઓ ઉભી કરવી છે.
- WWF અને સ્થાનિક સહયોગ: WWF અને સ્થાનિક ભાગીદારો દ્વારા 180 ખૂણાઓને સુરક્ષિત બનાવવામાં આવ્યા, જેનાથી સિંહોની સુરક્ષા વધારવામાં મદદ મળી.
🌿 અભયારણ્યો અને વસવાટના વિસ્તારો:
- ગિર નેશનલ પાર્ક: એશિયાટિક સિંહોનું મુખ્ય નિવાસસ્થાન.
- ગીરનાર વન્યજીવ અભયારણ્ય: 2008માં સ્થાપિત, આ અભયારણ્ય સિંહો માટે મહત્વપૂર્ણ વસવાટનું સ્થાન છે.
- પાણિયા અભયારણ્ય: 1989માં સ્થાપિત, આ અભયારણ્ય ગિર જંગલના ઇકોસિસ્ટમનો ભાગ છે અને સિંહોની હિલચાલ માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
નિષ્કર્ષ:
ગુજરાતમાં Asiatic Lions ની સંખ્યા અને વસવાટના વિસ્તારોમાં થયેલ વૃદ્ધિ સંરક્ષણ પ્રયાસોની સફળતા દર્શાવે છે. સ્થાનિક સમુદાયની ભાગીદારી, ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ અને સરકારના પ્રયાસો સાથે, આ રાજાઓનું ભવિષ્ય સુરક્ષિત બનાવવામાં આવ્યું છે.
આવી જ તમામ ખબરો થી જાણકાર રહેવા માટે અમારી સાથે જોડાયા રહો….