Surat ની Tapi : તાપી નદી, જે ગુજરાતના સૌરાષ્ટ્ર અને દક્ષિણ ગુજરાતના વિસ્તારોને જીવન આપે છે, તેના પાણીનો રંગ ઉનાળામાં લીલો દેખાવા લાગે છે. આ દ્રશ્ય સૌરાષ્ટ્રના નગરો અને ગામોમાં ખાસ કરીને જોવા મળે છે. પરંતુ આ લીલાશનું કારણ શું છે અને તે આપણા માટે કેટલું હાનિકારક છે? આ પ્રશ્નોનો જવાબ શોધવા માટે આપણે તાપી નદીના પરિસ્થિતિ અને તેના પરિસ્થિતિકીય તત્વોનું વિશ્લેષણ કરવું પડશે.
સેવાળનું મહત્વ –
તાપી નદીના પાણીમાં ઉનાળામાં લીલાશ જોવા મળવાનું મુખ્ય કારણ છે “સેવાળ” (Algae). સેવાળ એ નાના જળજીવ છે જે પાણીમાં પ્રકાશ અને પોષક તત્વો ઉપલબ્ધ હોવા પર ઝડપથી વધે છે. ઉનાળામાં તાપમાન વધવાથી અને વરસાદના અભાવે પાણીની સપાટી ઘટી જાય છે, જે સેવાળના વૃદ્ધિ માટે અનુકૂળ પરિસ્થિતિ સર્જે છે.
સેવાળના પ્રકારો અને તેમના પ્રભાવ –
સેવાળના વિવિધ પ્રકારો હોય છે, જેમ કે ક્લોરોફિલ ધરાવતી સેવાળ, જે લીલા રંગની હોય છે. આ સેવાળ પાણીમાં ઓક્સિજનનું સ્તર વધારી શકે છે, પરંતુ વધુ પ્રમાણમાં સેવાળના વધવાથી પાણીમાં ઓક્સિજનની માત્રા ઘટી શકે છે, જે જળજીવો માટે હાનિકારક બની શકે છે. તાપી નદીમાં સેવાળના વધવાથી પાણીના ગુણવત્તા પર પ્રભાવ પડી શકે છે, પરંતુ તાપી શુદ્ધિકરણ પ્રોજેક્ટ દ્વારા આ પાણીને શુદ્ધ કરવામાં આવે છે, જેથી તે માનવ ઉપયોગ માટે સલામત રહે.
Tapi શુદ્ધિકરણ પ્રોજેક્ટ: એક અભિયાન –
Tapi નદીના પાણીની ગુણવત્તા જાળવવા માટે તાપી શુદ્ધિકરણ પ્રોજેક્ટ શરૂ કરવામાં આવ્યો છે. આ પ્રોજેક્ટ હેઠળ, નદીના પાણીમાંથી ગંદકી અને બેક્ટેરિયા દૂર કરવામાં આવે છે અને તેને પીવા લાયક બનાવવામાં આવે છે. તાપી શુદ્ધિકરણ પ્રોજેક્ટના અધિકારી રાકેશ મોદીએ જણાવ્યું છે કે, “ઉનાળામાં આ પ્રકારનું લીલાશ દેખાવું સામાન્ય છે, અને આ પાણી પીવા માટે હાનિકારક નથી.”
પાણીની ગુણવત્તા અને માનવ સ્વાસ્થ્ય –
Tapi નદીનું પાણી પીવા માટે સલામત હોવાનું જણાવવામાં આવે છે, પરંતુ જો તમે નદીના પાણીનો સીધો સંપર્ક કરો છો, તો તેમાંથી બેક્ટેરિયા અથવા અન્ય જીવાણુઓના સંક્રમણનો ખતરો હોઈ શકે છે. આથી, તાપી નદીના પાણીનો ઉપયોગ માત્ર શુદ્ધિકરણ પછી જ કરવો જોઈએ.
પર્યાવરણ અને સેવાળ નિયંત્રણ –
સેવાળના વધારા પર નિયંત્રણ મેળવવા માટે પર્યાવરણની સંભાળ રાખવી જરૂરી છે. વૃક્ષારોપણ, પાણીના સ્ત્રોતોની સંરક્ષણ અને ગંદકીના નિર્મૂલન દ્વારા સેવાળના વધારા પર નિયંત્રણ મેળવવા શક્ય છે. આથી, તાપી નદી અને તેના આસપાસના વિસ્તારોમાં પર્યાવરણની સંભાળ રાખવી જરૂરી છે.
નિષ્કર્ષ – Tapi
તાપી નદીનું લીલું પાણી કુદરતી પ્રક્રિયાનો ભાગ છે અને તે તાપમાન, સેવાળના વૃદ્ધિ અને પર્યાવરણના પરિપ્રેક્ષ્યમાં થાય છે. તાપી શુદ્ધિકરણ પ્રોજેક્ટ દ્વારા આ પાણીને પીવા લાયક બનાવવામાં આવે છે, જેથી લોકો માટે સલામત રહે. પર્યાવરણની સંભાળ રાખવાથી સેવાળના વધારા પર નિયંત્રણ મેળવી શકાય છે, જે તાપી નદીની ગુણવત્તા જાળવવામાં મદદરૂપ થશે.
Tapi નદીનું લીલું પાણી માત્ર કુદરતી સુંદરતા દર્શાવે છે, પરંતુ તે પર્યાવરણ અને પરિસ્થિતિઓના સંકેતો પણ આપે છે. આથી, આપણે તાપી નદી અને તેના પરિસ્થિતિઓની સંભાળ રાખવી જોઈએ, જેથી ભવિષ્યમાં પણ આ નદી આપણને જીવન આપે.